Καθημερινά βρισκόμαστε αντιμέτωποι με καταστάσεις που απαιτούν τη λήψη μικρο-οικονομικών αποφάσεων και καλούμαστε να επιλέξουμε ανάμεσα σε πολλές επιλογές, με σκοπό τη μεγιστοποίηση του κέρδους και την ελαχιστοποίηση του ρίσκου. Εμπορικές συναλλαγές μικρής κλίμακας ή επενδύσεις γίνονται καθημερινά αντικείμενο της δικής μας οικονομικής ανάλυσης. Εμφανώς ή εμμέσως, όλοι μας αναλύουμε τα δεδομένα που έχουμε για την εκάστοτε συνθήκη και μέσα από μαθηματικούς υπολογισμούς καταλήγουμε στην πιο επικερδή επιλογή.
Είναι όμως η μαθηματική ικανότητα το μόνο μας όπλο ώστε να πάρουμε την πιο σωστή απόφαση; Ο χρόνος και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες γίνεται η επεξεργασία των πληροφοριών συνδέεται με την επιτυχία ή την αποτυχία μιας διαδικασίας λήψης απόφασης; Ποιοι κοινωνικοί και συναισθηματικοί παράγοντες μπορούν να βελτιστοποιήσουν το αποτέλεσμα; Ποιο ρόλο παίζει η εμπειρία στη λήψη απόφασης;
Τέτοια και άλλα ερωτήματα θέτουν οι ψυχολόγοι που μελετούν τις γνωστικές διεργασίες ώστε να μας δώσουν μία έγκυρη και αξιόπιστη εικόνα των μεταβλητών που παρεμβαίνουν στις αποφάσεις μας. Έχοντας λοιπόν, ως στόχο την πειραματική διερεύνηση αυτών των μεταβλητών, οι ερευνητές μελέτησαν τη συμπεριφορά παικτών πόκερ, σε συνθήκες όπου καλούνταν να αποφασίσουν για την επόμενη κίνησή τους στη διάρκεια ενός παιχνιδιού.
Οι συμμετέχοντες στο πείραμα χωρίστηκαν σε δύο ομάδες ανάλογα με το επίπεδο εμπειρίας τους, σε έμπειρους και αρχάριους και κλήθηκαν να συμμετάσχουν σε δύο διαφορετικά σενάρια (συνθήκες) παιχνιδιού. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι έμπειροι παίκτες πήραν πολλές περισσότερες επιτυχημένες αποφάσεις κατά τη διάρκεια των παιχνιδιών. Τι παραπάνω ή τι διαφορετικό λοιπόν, είχαν στον τρόπο λήψης απόφασης;
Πρώτο μέλημα των ψυχολόγων ήταν η καταγραφή του αριθμού των σκέψεων κάθε παίκτη πριν καταλήξει στην κίνησή του. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, οι έμπειροι παίκτες πόκερ ανέφεραν στατιστικά σημαντικά μεγαλύτερο αριθμό σκέψεων σε σχέση με τους αρχάριους. Ένα σημαντικό ακόμα εύρημα αφορούσε την ποιότητα των σκέψεων. Παρατηρήθηκε ότι οι αρχάριοι παίκτες έκαναν περισσότερες σκέψεις που αφορούσαν τους συνδυασμούς των δικών τους φύλλων, εν αντιθέσει με τους έμπειρους παίκτες οι οποίοι εστίασαν στον υπολογισμό όλων των πιθανών αποδόσεων με μεγαλύτερη μαθηματική ακρίβεια.
Παρόλα αυτά η μαθηματική τους ικανότητα δεν ήταν η μόνη τους υπεροχή. Ρόλο έπαιξε και το γεγονός πως έμειναν ανεπηρέαστοι από άλλους παράγοντες. Οι αρχάριοι παίκτες επηρεάστηκαν πολύ από τη συνθήκη του πρώτου σεναρίου, όπου παρακολουθούνταν από έναν εξωτερικό παρατηρητή. Ο εξωτερικός αυτός παράγοντας επηρέασε σημαντικά την αποτελεσματικότητα των αποφάσεων των αρχαρίων αλλά δε φάνηκε να κλονίζει τις αποφάσεις των έμπειρων παικτών.
Κάτι ακόμα που διέφερε έντονα ανάμεσα στα επίπεδα των παικτών ήταν η αναπαράσταση της «τύχης» ως παράγοντας επιτυχίας στο παιχνίδι. Οι λιγότεροι έμπειροι παίκτες περιέγραψαν ως σημαντική την τύχη, κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, αν δηλαδή θα έχουν ένα «καλό συνδυασμό» φύλλων ή αν τα φύλλα των αντιπάλων είναι «δυνατά». Από την άλλη πλευρά, οι έμπειροι παίκτες δεν έδωσαν τόση βαρύτητα στην τύχη, για το αποτέλεσμα του παιχνιδιού. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των στατιστικών αναλύσεων, η υψηλή απόδοση βαρύτητας στην τύχη επηρεάζει αρνητικά τις διαδικασίες λήψης απόφασης και αυξάνει την πιθανότητα μίας λανθασμένης επιλογής.
Ίσως, οι σύγχρονοι ερευνητές να μας έδωσαν την απάντηση στο τι μπορεί να πάει στραβά. Υπάρχει πληθώρα παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν, με διαφορετικούς τρόπους την απόδοσή μας και οι οποίοι εμπειρικά και πειραματικά μας αποκαλύπτονται. Η εμπειρία στις συναλλαγές και τις αποφάσεις δεν αυξάνει μόνο τη μαθηματική ακρίβεια αλλά μας βοηθά να θωρακιζόμαστε από εξωτερικούς παράγοντες που μπορούν να αλλοιώσουν το αποτέλεσμα. Μία μορφή έμμεσης εμπειρίας είναι η μελέτη της ακολουθίας των σκέψεων, που οδήγησαν σε μία επιτυχημένη απόφαση.
Πολλοί οικονομολόγοι, πολιτικοί, επαγγελματίες παίκτες πόκερ τροφοδοτούν καθημερινά το διαδίκτυο με βίντεο και περιγραφές των στρατηγικών της σκέψης τους. Χρήσιμα, εύκολα προσβάσιμα και συνήθως διασκεδαστικά είναι ένας πολύ καλός τρόπος να συμβουλευτούμε και να μάθουμε από τους καλύτερους. Επειδή όμως, τίποτα δεν αξίζει όσο η εφαρμογή αυτών των συμβουλών και η εξάσκηση πάνω στις τεχνικές, την επόμενη φορά που θα βρεθείτε μπροστά σε μία οικονομική απόφαση, πέρα από το κομπιουτεράκι σας φροντίστε να έχετε και συνθήκες που δεν θα σας αποσπούν. Φροντίστε να έχετε χρόνο για την παραγωγή περισσότερων σκέψεων και εναλλακτικών επιλογών.
Και παραλίγο να το ξεχάσω! Μην ασχολείστε τόσο με την τύχη, τα δεδομένα βοηθάνε πιο πολύ!
